Zamanın kırılması nedir diye sorsalar, geçmiş zamanın bazı filmleri derim muhtemelen. Çünkü geçen her zamanı geçmiş diye nitelendirilse de, bu zaman diliminde çekilen bazı filmler kalıcılığını koruyacak kadar izleyicinin dünyasında yerini alıyor. O yüzden 2023 yılını geride bırakırken bazı sinema haberleri gelecekteki yerini çoktan aldı bile. Bu da sinema merkezli bir zaman kırılması olabilir. Bunlara dikkat çekmeden önce nasıl bir yıl geçirdik biraz bunu düşünüyorum. Sonucuna net bir şekilde ulaşamasamda zihnim bazı anılarla randevulaşıyor. Bazen keyifli bazen ise acı anılar…
Bu yıl yaşadığımız deprem felaketi ülkemizi çok derinden sarstı. Yaşadığımız bu acının izleri hala sürerken Filistinde devam eden savaş ruhumuzun bir an olsun rahatla buluşmasına izin vermiyor. Elbette bu yaşadıklarımız doğrudan sinemayı da etkiliyor. Bu yüzden muhtemelen savaşın etkisi ile izleyiciler olarak bu yıl bir çok filistin filmi izlemiş olduk. Üstelik sadece belgeseller değil çok iyi kurmaca filistin yapımları ile gündemi anlamış olduk. Depremin Türkiye ulusal sinemasına nasıl etkilerde bulunacağını ilerki zamanlarda da doğrudan göreceğiz elbet. Fakat ilk adımlarından gördüğümüz şu ki; Nuri Bilge Ceylan’ın son filmi Kuru Otlar Üstüne’nin Adana Altın Koza Film Festivali gösteriminden elde edilen tüm gelirleri depremzedelere bağışlandı.
Şimdi bu yılın en başına geri dönmemiz gerekecekse 2023 sinema ajandasında neler olmuş bir bakalım.
OCAK 2023
Babylon, şüphesiz ki 2023 Ocak ayının en iddialı filmlerinden biriydi. La La Land ve Whiplash filmleriyle son yıllara damga vuran Damien Chazelle’in yönetmen koltuğunda oturduğu film, uzun süredir büyük bir merakla bekleniyordu. Brad Pitt ve Margot Robbie’nin başrolde oynadığı Babylon 1920’lerin yükselen Hollywood sahnesini konu ediniyordu. Filmin çekimlerinde, dönemin atmosferini izleyicilere yansıtmak için artık kullanılmayan 35 milimetre kamera kullanıldı. Türkiyede vizyona girdiği Ocak 2023’de izleyicinin büyük beğenisini alan filmlerden oldu. Yerli yapımlardan olan özellikle çocuklar tarafından büyük beğeni toplayan Rafadan Tayfa: Galaktik Tayfa’da Ocak ayında vizyona giren önemli filmlerdendi. Yönetmen koltuğunda İsmail Fidan’ın oturduğu Rafadan Tayfa: Galaktik Tayfa, astronomi kulübünün en parlak üyelerinden Akın, ve arkadaşlarının sıradışı uzay macerasını hem çocukların hem de yetişkinlerin dikkatini çekecek bir anlatım ile beyaz perdede yerini aldı.
ŞUBAT 2023
Ünlü yönetmen Martin McDonagh’ın yönetmen koltuğunda oturduğu dram filmi olan The Banshees of Inisherin, Colin Farrell ve Brendan Gleeson’ı In Bruges filminden sonra yeniden bir araya getirdi. Küçük bir sahil kasabası olan Inisherin’de yaşayan ve ömür boyu dost olan Colm ile Pádraic arkadaşlıklarını bir anda bitirmesi birçok olayı beraberinde getirdi. Bu biten arkadaşlığın tüm kasaba halkı üzerindeki etkisi McDonagh’a has mizahıyla perdeye taşındı. 95’incisi düzenlenen Oscar Ödüllerinde 8 dalda 9 adaylık kazanan The Banshees of Inisherin Şubat ayının gözde işlerinden olup Türkiye seyircisi içinde dikkat çeken yapımlardan oldu.
MART
Sekiz ilimizde etkili olan büyük felaket depremin ardından durdurulan tüm kültür sanat etkinlikleri sinema sektörü için de geçerli oldu. Yoğun bir deprem gündeminin etkisinde geçirdiğimiz zor günlerde TRT Çocuk, TRT Sinemanın ortaklığında yapılan Tay filmi özellikle çocuklar için moral niteliğinde oldu. Çocukların ve animasyon tutkunlarının beğenisini kazanan Tay, Nurullah Yenihan yönetmeliğinde Mart ayında vizyona girdi. Tay, Mekke’den Medine’ye annesini kurtarmak için bir yolculuğa çıkan genç tay Riyah ile yol üzerinde tanıştığı ihtiyar deve Jabal’ın, hicretin izlerini takip eden serüvenini konu ediniyor.
NİSAN
İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından düzenlenen 42. İstanbul Film Festivali gerçekleştirildi. Ulusal, uluslararası, kısa ve uzun metraj toplam 59 film en iyi olmak için yarıştı. Emin Alper’in başkanlığından oluşan jürinin belirlediği filmler ödülleriyle buluştu. Oldukça fazla ödülle dönen filmlerden bazıları; En İyi Yönetmen Ödülü’nü Ayna Ayna ile Belmin Söylemez, En İyi Görüntü Yönetmeni Ödülü’nü Bir Tutam Karanfil filmiyle Barış Ergen, Jüri Özel Ödülü’nü Cam Perde filmiyle Fikret Reyhan aldı. Yönetmen Özcan Alper’in son filmi Karanlık Gece ile nisan 2023 Nisan ayı vizyona giren filmlerden. Film vizyon sonrası da bir hayli konuşuldu. Emin Alper’in Özcan Alper den hemen önce vizyona giren ve birçok tartışmaya sebep olan Kurak Günler filmiyle olan benzerliği Nisan ayı sinema masalarının birincil konularındandı. Aynı zamanlarda vizyona giren başka bir üçlü çember filmi: Ela İle Hilmi ve Ali. İki erkek bir kadın ekseninde dönen filmde matematik öğretmeni Hilmi ve kendinden oldukça küçük depremzede eşi Ela ve sonradan dahil olan kapıcının oğlu Ali arasında bir kıskançlık sarmalı. Ziya Demirel’in yönettiği Nazlı Elif Durlu ile beraber yazdıkları film birçok festivalde boy göstererek adından söz ettirdi.
MAYIS
Televizyonun yerini almak için gün sayan dijital platformların arasında yeni bir ses eklendi. Bir farkla ki bu yeni ses halihazırda Türkiye’nin kamu yayıncılığı yapmakla görevli kuruluşu TRT’nin hamlesiydi. TRT kendi bünyesinde geliştirdiği dijital platformu Tabii’nin tanıtımını gerçekleştirdi Mayıs ayında gerçekleştirdi. 7 Mayıs 2023 tarihinde yayın hayatına başlayan Tabii Türkçe, Arapça, Urduca İspanyolca ve İngilizce olmak üzere 5 farklı dilde ve 25 ülkede hizmet vermeye başladı. TRT Tabii platformunda hem yetişkinler hem de çocuklar için hazırlanmış birçok proje var. Bu yerli gelişmenin yanı sıra hepimizi gururlandıran başka bir haberde oyuncu Merve Dizdar’dan geldi. Nuri Bilge Ceylan’ın son filmi Kuru Otlar Üstüne filmi Cannes’da Altın Palmiye için yarışan filmler arasındaydı. Uzun yıllardır hem Türkiyede hemde uluslararası sinema dünyasında izlenmesi beklenen Nuri Bilge’nin filmi Türkiye seyircisiyle buluşmadan önce sinema tarihimizde bir ilk olan ödülle ülkesine döndü. Merve Dizdar Cannes Film Festivali’nde ödül kazanan ilk Türk kadın olmayı başardı. Bu gelişmeyle birlikte ilgi odağını daha da üstüne toplayan film Eylül itibariyle de Türkiye seyircisiyle beyaz perdede buluştu.
HAZİRAN
Mahsun Kırmızıgül’ün hem senaryosunu yazdığı hem de yönetmenliğini yaptığı dram filmi Prestij Meselesi, Mahsun Kırmızıgül’ün kendi hayat hikâyesini işlendiği yerli biyografik filmlerden. Filmde 90’lı yıllar boyunca ülke müziğine birçok önemli ismi kazandıran Prestij Müzik ile Mahsun Kırmızıgül, Özcan Deniz ve Haluk Levent’in yollarının kesişmesi ve ünlü müzik yapımcısı Hilmi Topaloğlu ile birlikte yıldızlığa uzanan bir yolculukları anlatıldı. Film 3 Şubat 2023 tarihinde vizyona girmeyi hedefledi. Ancak Türkiye’yi yasa boğan Kahramanmaraş depremi sonrası vizyondan kaldırıldı. Daha sonra 2 Haziran 2023 Cuma günü yeniden vizyona girerek seyircisiyle buluştu.
TEMMUZ
Temmuz ayında sinema salonları oldukça doluydu diyebiliriz. Fakat bu doluluk iki farklı filmin kendine has hedef kitleleri ile bir tür meydan okumaya dönüştü. Öyle ki bir filmin diğer film ekibine vizyon tarihini ertelemesi için ikna çabaları olduğu birle tartışıldı. Bir yanda Greta Gerwig’in yönettiği, Margot Robbie’nin başrolde olduğu Barbie, diğer yanda Cillian Murphy’nin başrolde yer aldığı Christopher Nolan filmi Oppenheimer. En popüler plastik bebek olmayı sürdüren Barbie’yi feminist yönetmen Greta Gerwig fantastik komedi olarak çekerken Christopher Nolan ise Oppenheimer’da ünlü fizikçinin sıradışı yaşam öyküsünü konu ediniyor. Tür ve içerik ile bu kadar zıt olan iki filmi adeta yarışır gibi vizyona girdi. Peki bu yarışın kazananı kim oldu? Dünya genelinde Barbie daha çok izlenmiş olmasına rağmen yerli sinema izleyicisi buna müsade etmedi ve Türkiye gişelerinde Oppenheimer vizyon sürecini önde bitirdi.
AĞUSTOS
Amsterdam Uluslararası Belgesel Film Festivali’nde ödül kazanan Bir Ailenin Röntgeni’nin yönetmeni Firouzeh Khosrovani, Türkiye’deki izleyicilerle ilk kez bir araya gelerek ve İran’daki kadın dayanışmasından haberler getirdi. Aynı zamanda Tolga Karaçelik yönetmenliğini yaptığı dördüncü ingilizce çektiği ilk filmi olan The Shallow Tale’in çekimlerini bitirdi. Başrollerinde dünyaca ünlü oyunculardan Steve Buscemi, Britt Lower ve John Magaro gibi isimler bulunurken 22 gün süren set New York’ta gerçekleşti. Tolga Karaçelik’in yeni filmi için seyircisi biraz daha bekleyecek çünkü vizyon tarihi 2024 bahar gibi görünüyor.
EYLÜL
David Fincher’ın başrolünde Michael Fassbender’i yer aldoğı son filmi The Killer, Netflix Türkiye’de yayınlandı. Bir tetikçinin hikâyesine odaklanan film, aynı zamanda Fincher’ın kendi sinemasının ideolojik konumu üzerine düşündüğü bir meta-film. David Fincher, tüm
filmlerinden parçalar taşıyan bir çizgi roman uyarlaması ile karşımızda. Yönetmenin Alexis Matz Nolent ve Luc Jacamon’un aynı adlı çizgi romanından uyarladığı The Killer (2023), tanıdık bir jenerikle açılıyor. Film boyunca takip edeceğimiz ve gerçek ismini asla öğrenemediğimiz kiralık katilin kurbanlarını öldürürken kullandığı birtakım araçlar: siyah deri eldivenler, zehir dolu şişeler, kurbanları boğmak için bir halat, susturuculu bir silah, zehirli bir yılan, yanlışlıkla suya düşen bir kurutma makinesi, pimi çekilen bir el bombası…
EKİM
Ekim ayı dijital platformlar için biraz hareketli geçti. Bazı platformlar izleyicisinin ilgisini çekerken bazıları ise izleyicinin tepkisini aldı. Disney’in yayın listesinde olan Atatürk dizisinin iptal olması seyircisinden geçer not alamadı. Bunun üzerine sinemalarda vizyona giren ‘Atatürk’ü salonlarda izleyicisi yalnız bırakmadı. 29 Eylül 2023’de gösterime giren adından bir hayli söz ettiren netflix yapımı filmlerden bir tanesi: İspanya orijinal yapımı Nowhere. Toplam 1 saat 49 dakikalık süreden oluşan film, ekim ayı dijital platform izleyicisinin izleme listesinde ilk sıralara girmişti. Andre Pinto’nun yönetmenliğini yapmış olduğu filmin senaristliğini Indiana Lista, Ernest Riera ve Seanne Winslow kaleme aldı. Harap hâldeki totaliter bir ülkeden kaçarken denizin ortasında sürüklenen bir konteynere hapsolan hamile ve yalnız bir kadın hayatta kalma mücadelesi kullanılan efektler ve iyi hazırlanmış bir atmosferle ilgiyi üzerine topladı. Mia’nin suçu olmamasına rağmen tek başına kalması, savaş zamanı kaybettiği bir çocuğunun ardından yine tek başına doğurmak zorunda kaldığı ikinci çocuğu ve hayatta kalma mücadelesi Ekim ayı içerisinde rağbet gören gerilim-dram türü ortaklığında zirve olan filmlerden.
KASIM
Kasım ayında vizyona giren beklenen Dune: Part 2‘nin 2024 yılına ertelendiği açıklandı. Son bir yıl içerisinde bu tarz vizyon erteleme haberlerini oldukça fazla duyduk. Deprem sonrası ertelenen Özcan Deniz’in Prestij Meselesi filmi, Türkiye prömiyeri yapan 1 Aralık vizyon bekleyen Zeki Demirkubuz’un Hayat filmi ve şimdide 2024’e ertelenen Dune: Part 2. Dune için bildiğimiz sebep ise, aylardır devam eden Hollywood grevi. Geçtiğimiz yılların en çok konuşulan filmlerinden bir tanesi Dune: Çöl Gezegeni‘ydi. Etkileyici bir oyuncu kadrosuna sahip olan film, eleştirmenlerden de sinemaseverlerden de tam not almayı başarmıştı. Yapımcı şirket, bir süre önce yaptığı açıklamada da devam filminin yolda olduğunu söylemişti. Hatta filmin bu yıl içinde vizyona girmesi bekleniyordu. Ancak işler değişmiş gibi görünüyor. Yapılan haber ve açıklamalara göre filmin yeni vizyon tarihi 15 Mart 2024 olarak belirlendi. Bundan sonraki süreç ve atılan adımlar Hollywood grevi ve Dune için daha net ifadeler kullanmamıza yardımcı olacak gibi. Uzun yıllardır devam eden Filistin davasının İsrailin soykırımlarını arttırmasına sinema sinema ve sanat camiasından çeşitli tepkiler geldi. Uzun bir süre sessiz kalan hatta kalmaya devam eden yerli yabancı oyuncuların aksine bu zulme çekinmeden tepki gösteren isimlerde vardı. Hollywood yıldızlarından John Cusack, Nicola Peltz, komedyen Aasif Mandvi, Jennifer Garner gibi isimlerin sosyal medya platformları ve çeşitli organizasyonlarda ki söylemleri sessiz kalan isimlerin aksine dünya basınının dikkatini çekti.
ARALIK
Boğaziçi Kültür Vakfı tarafından yapılan Boğaziçi Film Festivali’nin 11. si gerçekleşti. Bu seneye özel Filistin filmleri seçkisi düzenleyen festivalin ulusal jüri başkanlığını Burçak Evren üstlendi. Uluslararası yarışma kategorisinin jüri başkanlığını ise geçtiğimiz sene de Türkiye’ye gelen Bab Aziz filminin yönetmeni Tunuslu yönetmen Nacer Khemir. Bu yıl 4.’üncüsü düzenlenen Esenler Film Festivali’de Aralık ayında takip ettiğimiz festivallerden oldu. Yapım destek ve yarışma kategorisi olarak birçok filme destek vererek festivalin kısa filmin ve sinemanın yanında olduğunu kanıtladı. Festival programı kapsamında 3000 Gece, Şatilla’nın Çocukları filmleriyle dünya sinemasına damga vuran Filistinli yönetmen Mai Masri konuk oldu. Kendisine Uluslararası Onur Ödülü takdim edildi.
5 yıl önce seyircinin karşısına çıkan ve fenomen haline gelen Ölümlü Dünya’nın devam filmi Ölümlü Dünya 2, vizyona girdiği ilk üç günde rekor bir gişe elde etti. Anadolu Tat 1071 adlı lokantayı işleten Mermer Ailesinin serüveni vizyona girdiği günden beri Türkiye seyircisinin dilinde. Lokanta işletmesinin yanı sıra ailecek nesilden nesile aktarılan kiralık katil organizasyonu yaparlar. Ali Atay’ın yönetmen koltuğunda oturduğu filmin yazar ekibi oldukça kalabalık. Ali Atay, Aziz Kedi, Feyyaz Yiğit, Volkan Sümbül, Ali Demirel gibi isimlerin bulunduğu senarist kadrosunun da başarılı hikaye anlatıcılığı İrem Sak, Doğu Demirkol, Sarp Apak, Alper Kul, Ahmet Mümtaz Taylan ve daha birçok başarılı oyuncunun buluşmasıyla keyifli bir hal almış. Vizyon tarihinden bu yana rekora koşan film 2023 yılının son film olmasına rağmen yılın en iyi çıkış yapan filmi olarak anılacak gibi duruyor. 2023 yılını tüm zor ve çeşit günlere rağmen moral seyircinin moral bulacağı bir komedi filmiyle bitirmek yıl sonuna yakıştı.
