Pandeminin etkisini yitirmesi ve dijital platformlarda yeni müzik trendlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte dünyanın her köşesinden müzik sesleri yükseldi. Salonları ve meydanları dolduran kültür sanatseverler bu yıl nelerle karşılaştı. Aramızdan ayrılan sanatçılar kimler? Bu sorular çerçevesinde 2022 müzik dünyasını genel hatlarıyla ele aldık.
Dünya pandemide büyük buhranını yaşadı desek yanlış olmaz. Pandeminin getirdiği sıkıntılarla birlikte yaşamın her alanında olduğu gibi kültür sanat etkinlikleri de sekteye uğradı. Neyseki pandemiden hemen sonra dünyada olduğu gibi Türkiye’nin dört bir yanında da festivaller ve sanat etkinlikleri dolup taştı. Müzik festivalleri birçok farklı alanda sanatçıyı ağırladı. İstanbul Müzik Festivali, 32. Akbank Caz Festivali ve İstanbul 4. Uluslararası Halk Müzikleri Festivali’nde hangi sanatçıların ağırlandığını, Türkiye Kültür Yolu Festivalleri’nde müziğin kendine has yerini almanağımızda ele aldık. Müzik denince aklımıza Spotify başta olmak üzere uygulamalar gelmeye başladı. Spotify 2022 müzik verilerini paylaştı. Bu sayede dünyada ve Türkiye’de en çok dinlenen sanatçı ve müziklerin listesine göz attık. Dijital çağ ile birlikte rap müziğinin yükselişin temellerine inmeye çalıştık ve müzik dünyasında hayatını kaybeden önemli isimleri konuştuk.
Dünya yıldızları İstanbul’daydı
2022’ye dönüp baktığımızda çok sayıda etkinliğin gerçekleştiği herkesin kendinden bir parça bulabileceği konserlerin gerçekleştiğini görüyoruz. 2022 Ocak ayından itibaren konser takvimlerinde yer kalmadı. Dünyanın dört bir yanından gelecek sanatçıların haberleri yayıldı. Onlardan bazılarını söylersek; 100 milyondan fazla albümü satılan hard rock ve heavy metalin öncülerinden Deep Purple 20 Temmuz’da Turkcell Kuruçeşme Arena’da, elektronik müziği rock ile birleştiren Metronomy 20 Nisan’da Zorlu PSM’de, 30. yılını kutlayan Progresif metali zirveye taşıyan Dream Theater 1 Haziran’da İstanbul KüçükÇiftlik Park’ta, ünlü popçu Halsey 3 Eylül’de KüçükÇiftlik Park’ta sanatseverlerle buluştu. Yılı bitirirken müziği ile zamanları ve kıtaları aşmış Tunuslu-Amerikalı Emel Mathlouthi ise 3 Aralık’ta Cemal Reşit Rey Konser Salonu’nda sahne aldı.
Müziğin bin yıllık sesleri
Dünyada var olan birkaç şehir için kendi başına bir ülkeye dönüşme kararı ortaya atılsa İstanbul bu şehirlerden biri seçilir. İstanbul ekonomik, kültürel, kozmopolitik yapısıyla tek başına ülke olabilecek potansiyelde. İnsanlığın varoluşundan itibaren İstanbul birçok imparatorluğa ev sahipliği yaptı. Her imparatorluk kültürel manada şehre kendi kültürünün ruhunu bıraktı. Haliyle günümüze çok çeşitli çok ruhlu bir şehir kaldı. Çok ruhlu şehir, çok çeşitli kültürlerin bir parçası olan müzikleri bünyesinde topladı. Geçmişten günümüze İstanbul’un ruhunu yaşatan müzikleri yaşatabilmek adına her yıl birbirinden farklı çeşit çeşit müzik festivalleri düzenleniyor. Bu sene düzenlenen İstanbul Müzik Festivali, 32. Akbank Caz Festivali ve İstanbul 4. Uluslararası Halk Müzikleri Festivali’ni ele alalım.
İstanbul Müzik Festivali
İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın ilk festivali olan İstanbul Müzik Festivali 6-24 Haziran 2022’de 50. yaşını kutladı. 6-24 Haziran tarihleri arası festivalin teması “İstanbul” olarak belirlenen İstanbul Müzik Festivali kapsamında Türkiye’den ve yurtdışından 65’in üzerinde solist, topluluk ve orkestra 16 farklı mekanda sanatseverlerle buluştu. İstanbul Müzik Festivali etkinlikleri kapsamında sayısız sanatçı ağırladı. Hepsine değinmek biraz zor ancak birkaç tane çalışmayı ele alarak İstanbul Müzik Festivali’nin kapsamlı çalışmasını görebiliriz. Fazıl Say ünlü ilk senfonisi “İstanbul” ile 7 Haziran’da Atatürk Kültür Merkezi’nde sahne aldı. İstanbul Senfonisi, İstanbul’un farklı yönlerini ele alan 7 ayrı bölüm altında Bilkent Senfoni Orkestrası eşliğinde birkaç sanatçı ile seslendirdi. Viyolonselci Gautier Capuçon, Cemi’i Can Deliorman yönetiminde olan Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası 12 Haziran’da Atatürk Kültür Merkezi’nde sahne aldı. Capuçon, Edgar’ın en ünlü eserlerinden biri olan Viyolonsel Konçertosu’nu seslendireceği konserde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, “gerçek bir İstanbul bestecisi” olarak anılan Cemal Reşit Rey’in şehre dair tutkusunu yansıtan Enstantanelerini ve Dvořák’ın “Yeni Dünyadan” başlığını taşıyan senfonisini yorumladı. “Üç Denizin Sesi” ile tanınan yaptığı projelerle adından söz ettiren Tekfen Filarmoni Orkestrası şefi Aziz Shokhakimov ile başarılı piyanist Kirill Gerstein 6 Haziran’da Atatürk Kültür Merkezi’nde sahne aldı. İstanbul Müzik Festivali denince aklımıza çok çeşitlilik geliyor. İstanbul Müzik Festivali bu bağlamda İstanbul’un kültürünü yansıtamadı. Müzik dünyasından çok kıymetli sanatçılar, gruplar geldi. Bunlar çok kıymet verici işler. Ancak kültürümüzü yarına taşımak istiyorsak daha fazla kültürümüzün bir parçası olan Türk Sanat Müziğine, Türk Halk Müziğine daha çok yer vermemiz gerekir. Çünkü festivallerin amaçlarından biri dünya müziğini birbirine kaynaştırmakla birlikte festivalin gerçekleştiği ülkeninde ruhunu müzik coğrafyasını yansıtmalıdır.
Akbank Caz Festivali
Türkiye’yi caz ile buluşturan Türkiye’nin en uzun soluklu festivallerinden biri olan 32. Akbank Caz festivali bu yıl 24 Eylül-9 Ekim tarihleri arasında gerçekleşti. Festival dünyada isim yapmış sanatçıların yanı sıra genç yetenekli yıldızların yer almasını sağlayarak parlamasına destek oldu. Yarını var edecek yarını devam edecek bugünün gençlerine yer vermek çok önemli bir çalışma bu sadece onların tanınmasına kendilerinin keşfedilmesine ön ayak oluyor. Festival kapsamında 22 farklı mekanda dünya ve Türkiye’den 120’nin üzerinde sanatçı yer aldı. Konserler başta olmak üzere söyleşi, çocuk atölyesi, dans etkinlikleri gerçekleşti. Caz müziğinin temsilcilerinden Abdullah Ibrahim 6 Ekim’de Atatürk Kültür Merkezi’nde sahne aldı. Birden çok Grammy Ödülü’ne sahip iki Kübalı müzisyen, Gonzalo Rubalcaba ve Aymée Nuviola 7 Ekim’de Zorlu PSM Turkcell Platinum Sahnesi’nde müzikseverlerle buluştu. “MOMENTS” albümüyle tanınan Dilek Sert Erdoğan 30 Eylül’de Gregor by The Badau sahnesinde müzikseverlerle buluştu. Akbank Caz Festivali’nin 7 yıldır Liselerde devam ettirdiği Liselerde Caz Atölyeleri kapsamında farklı okullara giderek gençlerin daha yakından caz müziğini ve enstrümanlarını tanımalarına destek oluyor. Caz müziğinin yaşatılması ve gelecek yarınlara aktarılması noktasında önemli işlere imza attılar.
İstanbul 4. Uluslararası Halk Müzikleri Festivali
Bu sene 4’üncüsü düzenlenen “İstanbul 4. Uluslararası Halk Müzikleri Festivali” 4- 6 Ekim tarihleri arasında düzenlendi. Festival sayesinde Türk Halk müziği kültürünü yeni gençlere aşılamak. Düzenlenen festivaller arasında kültürümüzü yaşatmak adına kıymet vermemiz gereken festivallerden biri. Festival içerisinde bulunan sergiler, atölyeler, söyleşiler ve halk müziği konserleriyle gençleri kaynaştırmak. Kültür ve Turizm Bakanlığının katkılarıyla, Sanat Hayattır Derneği tarafından hazırlanan festivalde ulusal ve uluslararası sanatçılar yer aldı. İspanya’dan Buika, İran’dan Alireza Ghorbani ve Türkiye’yi temsilen İrfani Türküler AKM’de konser verdi. Okay Temiz’in enstrümanlarından oluşan sergiyle birlikte Ritim Atölyesi ve ritim konseri festivalde yer aldı. Festivalde Türk Halk Müziğinin önemli isimlerinden Elif Buse Doğan, Derya Türkan, Ümit Yılmaz, Engin Aslan Şişhane Meydanı’nda üniversitelilerle konserde buluştular.
Müzik zevkleri kabuk değiştiriyor
Dünya’da ve Türkiye’de en çok dinlenen müzik uygulaması Spotify 2022’nin en çok dinlenen şarkı listesini ve en çok dinlenen sanatçıları açıkladı. Verilere baktığımızda sosyal mecraların gücünü görüyoruz. Alışkanlıkların değiştiğini gençlerle birlikte yeni bir müzik çağının başladığını, başlayan yeni müzik çağıyla birlikte yerel müzik oluşumundan ziyade genel geçer dünyada kabul gören müzik çağına geçtik. Spotify verilerine bakmakta fayda var. Gelin birlikte bakalım. Türkiye’de en çok dinlenen sanatçı UZI oldu. UZI’yi takip eden sanatçılar ise Çakal ve Ezhel oldu. En çok dinlenen müziğin ise KÖFN’den “Bi’ Tek Ben Anlarım” şarkısı oldu. En çok dinlenen ikinci şarkı UZI’den “Arasan Da” olurken üçüncü sırada ise Çakal’dan “İmdat” şarkısı takip etti. Kadın sanatçı kategorisine baktığımızda yıllardır değişmeyen listenin başında Sezen Aksu yıllardır birinciliği kimseye kaptırmadığı gibi bu sene de birincilik bayrağını elinde tuttu. Hemen arkasından onu takip eden sanatçı Güneş oldu. Peki dünyada neler oluyor. Verilere bakılınca çok da şaşırtıcı bir tablo ile karşılaşılmadı. Dünyada en çok dinlenen sanatçı 18,5 milyardan fazla dinleme ile Bad Bunny iken en çok dinlenen şarkı ise 1,6 milyar ile Harry Styles’ın “As It Was” oluyor. Trend müziklerin anlık heyecanlarına kapılıp gidiyoruz. Halbuki biliyoruz ki 10 sene sonra bu müziklerin hiçbiri bilinmeyecek. Özellikle Z kuşağının etkili olduğu dönemde bu müziklerin tercih edilmesinin kaynağına inmek gerekir.
Rap müziğin yükselişi geçici mi ?
Rap müziği, 1970’lerden itibaren Amerika’da siyahiler tarafından çıkarılan, 80’lerde ise Avrupa’da yaygınlaşan hip hop müziğinin bir parçası. Rap müziğinin ortaya çıkışı var olan haksızlıklara ve sisteme karşı çıkmak için şiddet yerine sanatla kendilerini ifade etmeye çalışmakla başladı. Son zamanlarda rap müziği dünyanın ve Türkiye’nin müzik zirvesinde yerini aldı. Grammy ödüllerinde ödül alan Rapçilerin sayısı artmaya başladı. Türkiye’de Rap’i dinleyen ve icra eden bir kesim vardı. Ezel, Ceza gibi isimler kenarda duruyordu. Ancak son iki yıldır Rap müziği dünyada ve Türkiye’de dinlenme rekorları kırdı. Türk dizilerinde rap müziklerine daha çok yer verilmeye başlandı. Z kuşağı gençleri dijital çağda dayatılan müzikler yerine kendi istedikleri müzikleri tercih etti. Bununla birlikte dinleme verilerinde gençlerin bu alana olan eğilimi göz önüne alınarak daha çok müzikler üretildi. Son 3-4 yıldır rap yapmaya başlayan yeni isimler oldu. Rap müziğin bu kadar yükselmesinin sebeplerinden biri de dünyanın gündemini belirleyen Amerika’da son 10 yıldır zirvede yer alıyor olması olabilir mi? Bir düşünmek lazım.
Türkiye festival geçidiydi
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından düzenlenen Türkiye Kültür Festival Yolu 16 Eylül – 23 Ekim tarihleri arasında Türkiye’nin 5 şehrinde milyonlarca insanın katılımıyla 15 bine yakın sanatçının yer aldığı 3 binden fazla etkinlikler gerçekleşti. Türkiye Kültür Yolu Festivali kapsamında Beyoğlu, Başkent,Troya ve Sur Kültür Yolu Festivalleri ile Konya Mistik Müzik Festivali düzenlendi. Festivaller kapsamında müzik alanında uluslararası arenada tanınan birbirinden kıymetli isim ile birlikte Türkiye’den de sanatçılar sahne aldı. Beyoğlu Kültür Yolu Festivali kapsamında dünyaya hikâyesini gitarıyla anlatan Yusuf İslam’ın konserinin biletleri satışa sunulduğu ilk günden tükendi. Müziğin simyacısı Mark Eliyahu, ECM sanatçısı Avishai Cohen, Paco Pena & Friends, Caz şarkıcı Stacey Kent, Mazhar Alanson, Ceza, Kenan Doğulu, Murat Boz. Troya Kültür Yolu Festivali kapsamında Alman şarkıcı ve DJ Shantel, Yüksek Sadakat, Göksel. Başkent Kültür Yolu Festivali kapsamında ise romantizmin tutkulu sesi Luz Casal, Ortadoğu’nun sevilen sesi Liraz, Soul rock müziğinin eşsiz sesi Della Miles, Murat Boz, Ajda Pekkan, Sena Şener gibi birbirinden önemli isimler sahne aldı.
Sahneler yarım kaldı
2022 müzik dünyasında gönlümüze taht kurmuş müzik dünyasına önemli eserler bırakmış isimler aramızdan tek tek ayrıldı. Türkiye’nin önemli söz ve beste yazarlarından sanatçı Hülya Şenkul ekranlarda çok gözükmesede biliyoruz ki arka planda her zaman çok kıymetli işlere imza attı. Piyanist Fazıl Say’ın babası Türk müzik yazarı ve eleştirmeni Ahmet Say aramızdan ayrıldı. Balarısı lakabıyla tanınan Türkiye’de müzik komedyenliğin sayılı isimlerinden olan Ahmet Faik Şeneri unutmak olur mu? Her zaman elindeki armonikasıyla hafızalarımızda olacak. Yorumladığı şarkılardan “Deryalar” ve “Safiye” türküleri ile tanınan, sesiyle kulaklarımızın pasını silen Arif Şentürk’ün sesi artık sadece ses kayıtlarında kaldı. Ya peki İlhan İrem o naif sesiyle unutulmayacak “Anlasana” şarkısını arkasında bıraktı. Türkiye’de olduğu gibi dünyadada müzik alanında kayıplar yaşadık. İtalyan şarkıcı Nico Fidenco, Alabama müzik grubunun kurucusu Jeff Cook, Country müzik şarkıcısı Jody Miller ve ünlü Amerikan müzisyen Jerry Lee Lewis gibi dünyaca tanınmış sayısız sanatçı aramızdan ayrıldı.
