Urumiye kent merkezindeki anıtmezar Üç Kümbet, İran’daki Selçuklu eserlerinin tipik bir örneği olarak günümüze kadar varlığını korumayı başardı.
İran’ın Türkiye sınırındaki Batı Azerbaycan eyaletinin merkezi Urumiye kentindeki 800 yıllık Selçuklu eseri Üç Kümbet, bölgedeki Selçuklu varlığının yaşayan bir örneği olarak öne çıkıyor. Selçuklular’ın İran coğrafyasında hüküm sürdüğü 12. ve 13. asırlarda, burç şeklindeki türbelerin inşa edilmesi yaygın bir gelenek halini almıştı.
Binanın içinde bulunan ve Kufi yazılı kitabelerden, Üç Kümbet’in 1201’de dönemin Selçuklu emirlerinden Şişkat Muzafferi tarafından Mansur bin Musa adındaki mimara yaptırıldığı anlaşılıyor. Türbenin girişindeki baş süslemeleri kendi türünde benzersiz olup taş ve alçı parçaları şeklinde geometrik desenler ve kûfi yazıtlarla bezenmiş. Üç Kümbet’in bahçesinde birçok mezarın yanı sıra Urartular ve eski İran tarihine ait kitabeler de yer alıyor
Urumiye kenti ve civarında aynı kümbetten 2 tane daha olduğu ve bu nedenle Üç Kümbet adını aldığı belirtiliyor. Geçen zaman içinde diğer 2 kümbete dair günümüze ulaşan herhangi arkeolojik kalıntıya rastlanmadı. Bu nedenle 2 kümbetin yok olduğu ve sadece mevcut kümbetin ayakta kaldığı düşünülüyor. Buna karşılık yapının basit plan formundan dolayı bu adla anıldığını düşünenler de var.
Daha önceleri eserin etrafı boşken şehrin genişlemesiyle mahalle arasında kalan Üç Kümbet 7 Aralık 1935’te İran milli eseri olarak kayıt altına alındı. Günümüzde Sengi Se Kümbet adıyla müzeye dönüştürülen yapı, yerli ve yabancı turistler tarafından ziyaret ediliyor.
