Poe’nun mirası

Edgar Allan Poe modern polisiye öykü ve romanın mucididir. Öyküleri sayısız yazara model olmuş ve ilham vermiştir. Öykülerinde anlatıcı kullanması örneğin Sir Arthur Conan Doyle’a Sherlock Holmes’un yanına onun maceralarını anlatan Watson karakterini eklemeyi ilham etmiştir. Agatha Christie’nin ünlü anlatıcısı Teğmen Hastings de bu miras kapsamındadır. Ayrıca Sherlock Holmes, Poe’nun dedektifi olan Auguste Dupin’den piposu da dahil bir çok şeyi esinlenmiştir. Mirasyedilere Stephen King’i de katabiliriz. Yaptığı bir Poe değerlendirmesine kulak verelim:
“Poe dedektif öykülerini, öykülerinde anti kahraman kullanmayı icat etmiş, başkahramanı kaçık ya da kötü olan öyküler kaleme almış olan ilk yazardır. Onun gizemli ve dehşet yüklü öyküleri benim çok beğendiğim Robert Bloch, H.P. Lovecraft and Ray Bradbury de dahil birçok yazarı etkilemiştir. Benim The Old Dude’s Ticker – Yaşlı Dude’nın Yüreği adlı öyküm Poe’nun The Tell Tale Heart – Müzevir –Gammaz Yürek adlı öyküsüyle paralel izlekle yürür. Tek fark olayın yetmişlerde bir Vietnam gazisinin başından geçiyor olmasıdır. Kısacası Poe’nun öyküleri harikadır ve hâlâ benim onları onlu yaşlarda keşfettiğim sırada olduğu derecede okunabilirliğe sahiptir. ”
Poe’nun mirası denince benim aklıma gelen ilk şey dedektif Dupin’in dedüktif düşünce tarzıyla Morgue Sokağı Cinayeti’ndeki faailin sirkten kaçmış bir goril olduğunu bulmasıdır. Her okur gibi ben de çok şaşırmış ve afallamıştım. On üç yaşındaydım. Televizyon yayınının bile olmadığı zamanlardı. Kitaplardaki bilgi her şeydi.
Bu yazıda özellikle dünya gerçekliğini derinliğine hisseden Poe’nun Çalınan Mektup adlı öyküsüne değineceğim. Devletin üst düzeyinde bulunan bir kadına ait bir mektup Bakan D. tarafından çalınmıştır. Polisin Bakan D.’nin evinde yaptığı aramalar bir netice vermeyince Dupin’e başvurup bu mektubu geri almasını isterler. Mektup açıklanırsa büyük bir skandal çıkacaktır. Dupin mevcut riskleri göze alarak bu işi kabul eder. Araştırır ve mektubu bulur. Mektup ne bir kasanın içersindedir, ne de çok gizli, derinlerde saklıdır. Gizli saklı yerleri arayanları yanıltmak için göz önünde bırakılmıştır.
Bu öykü popüler psikanalistler ve edebiyat eleştirmenleri tarafından inceleme konusu yapılmıştır. Ben Çalınan Mektup’ta bize verilen mesajın şu anda çağımızda da çok geçerli ve kıymetli olduğunu düşünüyorum. Guide Stone örneğin, ABD’nin Georgia eyaletinin Elbert County şehrinde bulunan bir anıttır. 1979 yılında inşa edilmiştir. Kimin tarafından yaptırıldığı sözümona bilinmemektedir. Gizliymiş, saklıymış hissi verilen bir niyetin ortalıkta dikilip durmasıdır.
Bilgi kirliliği, enformasyon bombardımanı çağında ufak tefek sırlar çok iyi gizleniyor, ama insanlığı en çok ilgilendiren, en hayati meselelere değin sırlar hepimizin gözünün önünde duruyor. Guide Stone bunlardan sadece birisi. Bu bir taktik. Küresel akıl bütün insanlığı ilgilendiren en büyük, en dehşetengiz planına dair sırrını apaçık ortada tutuyor. Sosyal medyanın algı yamultucu bombardımanından sıyrılmayı başaranlar bunları kolayca görüyor.
Kırk yaşında hayat mumu sönen Poe şiirleri ve öyküleriyle bir süper nova gibi saçıldı ve bu satırların yazarı da dahil inanılmaz sayıda yazara ve okura ilham verdi.