Yaratıcı düşüncenin bir ürünü olarak 2023 yılında karşımıza çıkan plastik sanatlar, kültürel anlamda birçok sergi ve etkinlikler ile sanatseverlerle buluştu. Bu sene hep bilinen sanat anlayışının aksine sürdürülebilir alanında sergiler düzenlendi. Doğal dünyayla uyum içinde çalışan ve sıklıkla yenilebilir enerjiden nasıl yararlanabileceğimizi gösteren sürdürülebilir sanat, mevcut yaşam tarzının ötesinde daha iyi bir alternatife yardımcı olduğunu düşünüyorum. 2023 senesinde yoğun olarak doğa ile sanatın iç içe geçtiğini ve doğanın nefes açtığı düşüncesinden hareketle yaşanan iklim krizi ile bağlantılı eserler sanatseverlerin ilgisine sunulurken, bir yandan da ana temanın doğaya karşı daha hassas olmamız gerektiği vurgusu ön plandaydı. Birçok yeniliklerin birleşimini yansıtan sanat, toplumsallığın iyi/kötü yanlarına da değinme niteliğine sahiptir. Sanat aracığıyla güzelliklerin yansıtılıdığı bu dönemde, aynı zamanda Gazze’de gerçekleşen üzücü olaylarda oldu. Bu dönemde, sanatın toplumsal durumları anlatan sergiler de düzenlendi. Bu yıl gerçekleşen sanatseverlerinde büyük ilgiyle takip ettiği plastik sanatlar alanında olup bitenleri “Sanatın Plastik Yansımaları” adlı başlığımızda sizler için derledik.
Geri dönüşümün sanatçısı ‘Deniz Sağdıç’
Türkiye’de nesnelerin sürdürülebilirliğinden yola çıkarak sanatın sürdürülebilir halleri üzerinde kafa yoran Sağdıç, İstanbul Cevahir bünyesinde yer alan galeride “Plastik Rüyalar” sergisi ile sanatseverle bir araya geldi.
Sergide yer alan eserlerin temel sunduğu bakış açısı, sanatın toplumsal alanın içinde olduğuydu. Sağdıç, Diken’e verdiği röportajda: “Sanatın Anadolu coğrafyasının dokusunda olduğunu ve plastik sanatlar ile yaşamımıza giren sürdürülebilirlik çevrenin, doğanın, insanın ve insan yaratımı olan nesnelerin, ne kadar kıymetli olduğunu fark etmemizi sağladı. Bu savunduğum bağları eserlerime yansıtmaya çalıştım.” diyerek serginin asıl amacını anlatıyor.
“Doğanın Sesi” kişisel sergi
Hasan Saygı’nın “Doğanın Sesi” isimli sergisi, İstanbul’da Galeri Soyut’ta sanatsever ile buluştu. Sergide yer alan eserler, doğanın güzelliğini ve zenginliğini yansıtan fotoğraflardan oluşan bir seçkiyi içeriyordu. Fotoğraflar, Türkiye’nin farklı yerlerinde çekilen ağaçlar, çiçekler, kuşlar, hayvanlar ve diğer unsurları resmediyordu. Saygın, fotoğraflarında doğanın renklerini ve dokularını ustalıkla yakalamayı başarıyor. Sergi, sanatseverlerden büyük ilgi gördü. Sergide yer alan fotoğraflar, doğanın güzelliğini ve önemini canlı bir bakış acısı ile biz sanatsevere anımsattı. Eserlerin, hayatın dokusundan beslenme temasına uygun şekilde oluşturulması gerekliliğini realist bir bakış acısıyla sunan Saygın, en dikkat çeken “Yalnız Ağaç” diye isimlendirdiği fotoğraf da, bir ormanın ortasında tek başına duran ağacı temsil ediyordu. Ağacın dallarının rüzgarın etkisiyle hareket edişiyle, doğanın gücünü ve güzelliğini yansıtmayı başarıyor.
İstanbul’da bienal esintileri
İstanbul Contemporary Fuarı, Venedik ve İstanbul Bienali, dünyadan sanat, müzayede ve fuar haberleri ise bu trendleri oluşturan referanslar oluyor. Sanatçı ve sanatseverlerin malzeme, konu, teknik ve mekân açısından tercihleri, sanat piyasasında görülen değişikliklere göre şekillenen 2023 yılında da bu tarz geleneksel örme tekniğiyle dokunan eserler, kağıt kesme-katlama tekniğiyle üretilen çalışmalar ve porselen hamurundan el ile üretilen rölyef heykeller ön plana çıktı.
İngiltere’nin başkenti Londra’da düzenlenen “İslam Dünyası ve Hindistan Sanatları” adlı müzayedede, 1000 yıllık tarihi objeler, tablolar ve el yazmaları satışa çıkarıldı. Türkiye’den İznik çinisi eserlerin de bulunduğu müzayede, Venedikli ressam Titian’ın bir takipçisi tarafından 16. yüzyılın sonu veya 17. yüzyılın başında yapıldığı düşünülen Hürrem Sultan’ın bir portresi açık artırmada 126 bin sterline satıldı.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) başkenti Lefkoşa’da Türkiye’nin destekleri ile hizmete giren ve tarihi gerçekleri geleceğe taşımayı hedefleyen Kıbrıs Türk Tarih, Kültür ve Milli Mücadele Müzesi’nde onlarca eser ile 51 heykel yer alıyor. KKTC Cumhurbaşkanlığı bünyesinde, Ankara Etimesgut Belediyesinin katkılarıyla yeniden düzenlenerek Kıbrıs Türk Tarih, Kültür ve Milli Mücadele Müzesi olarak hizmete girdi. Kıbrıs Türk halkının 1878’de başlayan ve aralıksız devam eden milli mücadelesine ait askeri ve sivil belgeler, silahlar, tablolar, kıyafetler ve tarihi fotoğraflar sergileniyor. Müzenin bahçesinde de başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Kıbrıs davasında emeği geçen 51 tarihi kişiliğin heykelleri bulunuyor.
Gerçekliğin adresi: Göbeklitepe
Arkeofili, 2023 yılında Türkiye’de öne çıkan 10 arkeolojik keşfi derledi. Balıklıgöl, Halfeti, Takoran Vadisi, Reji Kilisesi gibi birçok tarihi ve turistik mekanıyla yerli ve yabancı turistlerin akın ettiği Şanlıurfa, aynı zamanda geçmişte birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştı. Milattan önce Sümer, Babil, Pers, Makedonya Krallığı gibi uygarlıklara ev sahipliği yapmış olan Şanlıurfa; milattan sonra ise Edessa Krallığı, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu gibi uygarlıklara ev sahipliği yapmıştı. Bu bakımdan Şanlıurfa, tarihe ışık tutuyor. Sayısız kültürel varlığı sınırları içerisinde barındıran Şanlıurfa’da 2023 yılında ise 2 eser daha gün yüzüne çıkarılmıştı.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yürüttüğü kazı çalışmalarıyla Şanlıurfa’daki Göbeklitepe’nin D yapısında kireçtaşından yapılmış ve gerçek boyutlu bir yabandomuzu heykeli ortaya çıkarıldı. Yüzeyinde kırmızı, beyaz ve siyah pigment kalıntılar görülebilen eser, döneminden günümüze kadar uzanan ilk boyalı heykel oldu. Karahan tepede devam eden kazı çalışmalarında ise dönemin en gerçekçi heykellerinden biri, gün ışığına kavuşturuldu. Gerçekçi bir yüz ifadesiyle tarih öncesi sanatın en etkileyici örneklerinden biri olmaya aday 2,3 metre yüksekliğindeki heykel, bir sekinin içerisinde zemine sabitlenmiş olarak bulundu. Ölü bir insanı tasvir eden kaburga, omurga ve omuz kemiklerinin vurgulandığı, oturur vaziyetteki heykelin bulunduğu alanda duvara yerleştirilmiş bir akbaba heykeline ve taş tabaklara ulaşıldı.
Göbeklitepe ve Karahantepe Kazı Başkanı Prof. Dr. Necmi Karul, heykelin bulunmasının ardından ‘D’ yapısı için Göbeklitepe’deki bu yılın önemli sonuçlarının bulunduğu yerdir açıklamalarında heykelin, yaban bir domuzunu betimliyor. Daha önce bulunana eserlerde hayvanlarda olduğu gibi atak pozisyonunda, dişlerinin görünür olduğu yani bir saldırganlığı vurguluyor olması dikkat çekiyor. Yaban domuzu heykelinin diğer eserlerden ayıran özelliği, boyolı bir yapıda olmasıydı. Bu durum eseri farklılaştırıyor. Sonuç itibarıyla Göbeklitepe, UNESCO miras listesine girmiş ama keşifleri halen devam ediyor. Bundan sonraki zamanda, gün yüzüne çıkartılacak olan birçok kültür kalıtıları, bizi heyecanlandırmaya devam edeceğine benziyor.
Anadolu’da Açılan İlk Sergi
ÇAĞSAV (Çağdaş Sanatlar Vakfı), kültürel hafızamızın en önemli etkinliklerinden biri olan; Ekim 1923’te, Ankara Türk Ocağı’nda, Atatürk’ün önderliğinde açılan Cumhuriyet’in ilk resim sergisini (Anadolu’da açılan ilk sergi) yine, yeniden aynı tarihte, aynı saatte Ankara Resim Heykel Müzesi’nde sanat yazarı İbrahim Karaoğlu’nun küratörlüğü ve Onur Sezer’in koordinatörlüğünde bir kez daha sanatseverlerle buluşturuyor. “Anadolu’da Açılan İlk Sergi/Yine, Yeniden” sergisinde katılımcı ressamların o dönemki eserlerinden, müze koleksiyondan derlenen özel seçkiler yer aldı. Sanat yazarı İbrahim Karaoğlu’nun küratörlüğü ve Onur Sezer’in koordinatörlüğünde hazırlanan sergide, yaklaşık 35 ressam ve bir heykeltıraşın 125 eseri bulunuyor.
Müze Gazhane’de sanal gerçeklik var
Sanal gerçeklik filmlerinin dünya çapında eş zamanlı gösterildiği VR sergisi “Virtual Landscapes” Müze Gazhane’de sanatseverlerle buluşuyor. VR Future’un ev sahipliğini yaptığı serginin İstanbul ayağının ikinci yılı, 3-5 Şubat tarihlerinde ziyaret edilebilecek. Uluslararası sanal gerçeklik (VR) ağı Galaxy Network’ün bu yıl “Virtual Landspaces” adıyla ikincisini düzenlediği sergi; Türkiye, İtalya, İspanya, Fransa, Almanya, Japonya ve Güney Kore’nin de aralarında bulunduğu yedi ülkede eş zamanlı olarak gerçekleşiyor. Seyirciler sergide Venedik, Cannes, Tribeca, Sundance, Raindance, VR Awards, Read Sea ve Sandbox gibi uluslararası festivallerin sanal gerçeklik bölümlerinde yer almış ve ödüllü dokuz filmden oluşan seçkiyi deneyimleyebilecekler.
Çizgilerle Kudüs
Esenler Belediyesi, Filistin’de uzun süredir devam eden katliama dikkat çekmek ve kamuoyunu bilinçlendirmek amacıyla “İnsanlığın Onur Sınavı: Gazze” başlığıyla etkinlikler düzenledi. Etkinlikler çerçevesinde “Dünyanın Vicdanı Kudüs” ve “Çizgilerle Kudüs” sergisi düzenlendi. Dr. Kadir Topbaş Kültür Sanat Merkezi’nde düzenlenen “İnsanlığın Onur Sınavı: Gazze” başlığıyla Hasan Aycın’ın eserlerinden oluşan ‘Çizgilerle Kudüs’ sergiyle yaşanılan katliamlara dair bir toplumsal bilinç oluşturmak amacıyla sanatseverlerin ilgisine sunuldu.
Nurettin Boydak’ın “Dünyanın Vicdanı Kudüs” adlı sergisinde de, Filistin coğrafyasının yaşadığı zor zamanlara değinildi. Serginin açılışında konuşan Boydak, Tevfik Göksu Bey’e ev sahipliği yaptığı için ayrıca teşekkür ederken, Gazze’de yaşanan insanlık trajedisini eserlerine yansıtmaya çalıştığını dile getirdi. ‘Dünyanın Vicdanı Kudüs’ çünkü tüm dünya Filistin’in yanında tek yürek oldu ve vicdanını sergilemiş oldu. Yaşanan trajediyi fotoğraflamak için bölgeye 4 sene boyunca aralıklı olarak gidip geldiğine değinildi. Burada Mescidi Aksa ve bölgesinde yaşayan insanların hayat hikayeleri, Mescidi Aksa’nın gölgesinde oynayan çocuklar ve bu bağlamda oradaki insanların yaşadığı sıkıntıları gösteren bir sergi olmuş oldu.
“Yeldeğirmenlerine Karşı”
“Yeldeğirmenlerine Karşı” M. Zahit Büyükişliyen Retrospektif Sergisi Kazlıçeşme Sanat’ta açıldı. Kazlıçeşme Sanat, 2023 yılının ilk sergisi için kapılarını 6 Ocak cuma günü M. Zahit Büyükişliyen “Yeldeğirmenlerine Karşı” retrospektif sergisi ile açtı. Küratörlüğünü Ömer Faruk Şerifoğlu eşliğinde yapılan sergi de, Büyükişleyen’in 60 yıllık sanat hayatı konu edildi.
“Sanatçılık bir meslek değildir, ben her zaman böyle düşünüyorum. Yalnızca bir icra işi değildir, sanatçılık; ruhuyla, beyniyle, duruşuyla ortaya konan bir özgünlüktür.” diyen Büyükişliyen, eserlerini, yaşamı anlamlandırma ihtiyacını, insanın dünya ile ilişkisini sorgulayan bir anlayışla ele aldığını ifade etti. Büyükişliyen, 21. yüzyılın ilk çeyreğinde, tüm dünyanın dikkat kesildiği meseleler olan hava kirliliği, göç ve çarpık kentleşme gibi konulara dikkat çekiyor. Bu konular sanatın konusu olabilir mi, diye yadırganmayı göze alan sanatçı 50 yılı aşkın bir zamandır üretmeye devam ediyor. Kendisine dışarıdan bakarak kavrayabilen, acılar çeken, başarıyı, huzuru, sevilmeyi ve güven duymayı özleyen insanın öyküsünü soyut anlatımlarla ifade ediyor. Bizi biz yapan çevre ve rastlantılar arasında, sanatı, görsel ve fikri dünyamızın önemli bir bileşeni olarak kurguluyor ve her alandaki sanat eserinin bireysel algı ve sezgilerle değerlendirilmesi gerektiğine inanıyor.
Toprak Ana ve Anadolu Köylüsü
Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın himayesinde Kahramanmaraş’ta “Doğa Dostu Şehir ve Duyarlılık” ana temasıyla 50 ülkenin katılımıyla 23 Nisan 2023’te açılışı gerçekleşti. EXPO 2023’ün sergi alanına Cengiz Aytmatov’un “Toprak Ana” kitabından yola çıkılarak, doğal tarım konularına dikkat çekilmesi adına 25 metre yüksekliğinde “Toprak Ana ve Anadolu Köylüsü” temalı kinetik heykel yapıldı. “Doğa Dostu Şehir” ifadesiyle küresel kentleşmenin alması gereken yeni üsluba işaret ederken, “Duyarlılık” insanın doğaya, doğal yaşama olan ilgi ve dikkatinin gerekliliğine vurgu yapılıyor. EXPO’lar; ülkelerin ve şehirlerin kalkınmasını, gelişmesini sağlayan, şehrin bilinirliğini hem ulusal hem de uluslararası düzeyde arttıran, halka eğitim, kültür, sanat ve eğlence deneyimi yaşatan, iç̧ ve dış̧ turizmi canlandıran, yeni iş imkânları ve fırsatlar oluşturan Dünya Kupası ve Olimpiyatlardan sonraki en önemli uluslararası etkinlikler arasında yer alıyor. Bu eser, toprak olgusunu ve hayata dair gerçekçi bir veri sunmayı amaçlar.
Sanat ile buluşan kent
Alanya Belediyesi tarafından geleneksel hale getirilen Uluslararası Alanya Taş Heykel Sempozyumu gerçekleşti. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi ve Alanya Belediyesi’nin ortak bir çalışmasının ürünü olan Taş Heykel Sempozyumu, Cumhuriyetimizin 100. yılına adandı. Bir aylık sempozyum sürecinde usta sanatçılar, dev mermer blokları yontarak spor temalı heykellere yer verildi. Sanatın birleştirici gücünden yola çıkılarak yapılan eserlerde hayaller, sevgi, ufuk, kardeşlik, hoşgörü ve barış temaları yer aldı. Kentselliğin verdiği bireysel olgudan sıyrılarak sanatın toplulukları birleştiriciliği vurgusu hakim oldu.
Dünyanın ilk NFT bienali Türkiye’de
Dünyanın ilk NFT bienali olan “NFT Bienal” Zorlu PSM’de gerçekleştirildi. Doğa, insan ve teknoloji üçgeninde şekillenen bienalde dokuz pavilyonda yüzden fazla NFT eser yer aldı. 6 Ocak tarihinde kapılarını açan ve ziyaretçilerin ekranlar ve projeksiyonlar aracılığıyla katılımcı olarak yer aldıkları bienalde; hem Metaverse’te hem de Zorlu PSM’deki sergilerle katılımcılar unutulmaz bir dijital sanat deneyimi yaşadı. Bienalin kavramsal çerçevesinde “İnsanlığın teknolojiyi ne kadar içselleştirebildiği” yer aldı. Ve ziyaretçilere “Doğru soruların peşinde miyiz?” sorusunu yöneltiliyor. Üç noktalı bir soru işaretiyle sembolize edilen bu yaklaşım her izleyenin kendi cevaplarını bulabilmesine imkân sağlamayı hedefliyor. Bienal kapsamında yüzün üstünde eser sergilendi. “Tuhaf bir Kehanetin Katarsisi” başlığını taşıyan ilk basım; doğa, insan ve teknoloji üçlünü içeriyordu.
Anna Laudel İstanbul’da “Vesile” sergisi
Hanefi Yeter’in 2019’dan bugüne ürettiği çeşitli kompozisyon, heykel, desen ve seramik eserlerin olduğu “Vesile” sergisi sanatseverlerle buluştu. Sanatçının doğa ve insan ilişkileri üzerine kurguladığı eserlerin yer aldığı sergide Cumartesi Anneleri’nden esinlenerek yaptığı bir heykel de yer alıyor. Sergi, 11 Şubat 2023 tarihine kadar Anna Laudel İstanbul’da ziyaretçilerini bekliyor.
Hanefi Yeter’in doğa ve insan ilişkileri üzerine kurguladığı “Vesile” adlı sergide eserler, hem doğanın sunduğu nimet ve güzellikleri hem de insanlığın doğaya karşı tavırlarının sonuçlarını katılımcılara aktarıyor. Sanatçı eserlerinin insanlarda farkındalık ve duyarlılık yaratmasını hedeflerken, sanatını değişimin bir parçası olarak görüyor. Daha önceki üretim süreçlerinde dış dünyayla daha sık iletişim kurma fırsatı bulduğunu belirten sanatçı, son üç yılda ürettiği yeni dönem eserlerinde herkesin birbirinden uzaklaştığı ve korkunun hâkim olduğu bir dönemde yaşanan değişim ve gelişimleri, kendine has bakış açısıyla ve ifade şekliyle sanatseverlerle buluşturuyor. Galerinin iki katına yayılan “Vesile” sergisinde sanatçının uzun süredir çalıştığı seramik eserleri de yer alıyor. Sanatçının bu sergi için Ayvalık yöresinden topladığı çömleklerle bir araya getirdiği seçki, serginin farklı ve dikkat çekici yönlerini ön plana çıkarıyor.
