Lewis Carrol’un Alice Harikalar Diyarı kitabı yayınlanmasından yüz elli yıl sonra hâlâ filmlere ve romanlara esin kaynağı olmaya devam ediyor. Öyküde Alice adlı çocuk beyaz tavşanı izler ve kendini içerisinde türlü cinlerin, perilerin, devlerin olduğu bir dünyada bulur. Bir tavşan deliğine düşerek olağanüstü bir âleme geçmiştir.
Matrix filminde Neo’nun gerçek dünyaya uyanışını sağlayacak olan Trinity attığı mesajda, “Beyaz Tavşanı izle.” yazar. Filmdeki ünlü mavi ve kırmızı hap sahnesini hatırlayalım. Morpheus, Neo’ya avucundaki iki hapı gösterir ve “Maviyi yutarsan yatağında uyanır istediğin şeye inanırsın, kırmızıyı seçersen tavşan deliğine düşen Alice gibi mucize ülkesinde kalırsın ve sana tavşan deliğinin ne kadar derin olduğunu gösteririm. Unutma sana gerçeği öneriyorum.” der. Bu arada tavşan deliğinin komplo teorisi, eski oyun, eski tezgah, bayatlamış hile anlamına geldiğini de unutmayalım.
Bu yazıyı Rabbit Hole – 2023 adlı diziden hareketle kaleme alıyorum. Küresel ölçekte veri güvenliği konusunda kime güveneceğimizi bilmediğimiz bir zaman diliminde yaşıyoruz. Dizi de bu güven konusunu ele alıyor. United Through Data – Veriler Vasıtasıyla Birleşme hareketini destekleyen bir kadın senatör var. Sloganı çok açık: Data hareketi özde mahremiyete karşı değil korkuyu yenmeyi amaçlıyor. Bu hareket karşı olan muhalifler de var. Bunların ateşli lideri, ”Veri paylaşımı bizi insanlıktan çıkarmak için yapılıyor. Etten kemikten yapılma kuklalar gibiyiz. Bizlerle oynuyor ve yere yığılıp kalıyoruz. Hayatını geri al. Ve efendini öldür.” diyor tahrik yüklü konuşmalarında.
Bu kışkırtıcı ortam meyvesini veriyor ve senatör bir suikaste kurban gidiyor. Karşı tepki de datanın efendilerinin organizasyonu. Böylelikle yasanın kolaylıkla ve hızlı bir şekilde kanunlaşması sağlanması planlanmış. Ardından da telefonu ve interneti olan binlerce Amerikalının verilerine sahip olmanın ve herkesi kontrol edebilmenin yolu açılacak. Belirli özel şirketler Amerikan vatandaşlarının hükümet kayıtlarına ve tüketici verilerine erişecek. Ordu, piyasa, şirketler, engellenemez hale gelecek.
Mahrem veri olmadan hür iradeden bahsetmek mümkün değil. Özgür irademiz elimizden alınmak isteniyor. Şantaj yapılamayan hiç kimse mutlak ve sürekli olarak yönetilemez. Polisiye türündeki dizi işte bu hayati meseleyi irdeliyor.
Edward Snowden 2013 Haziran’ında hükümet için gizli hesap olmadığını ve bunların gizli kanunlarla yasallaştırıldığını tüm dünyaya duyurdu. Snowden bir yandan Amerikan tarihinin gördüğü en büyük vatan haini ilan edilirken diğer yandan bir kahramana dönüştü. 2014 yılında Laura Poitras tarafından yapılan Citizenfour adlı belgeseli Oscar ödülüne layık görüldü.
Tavşan Delikleri şu anda evlerimiz başta olmak üzere her yerde. Saklayacak bir şeyim yok demek genelde aymazlık, özelde teslimiyettir. Tek dünya dijital diktatörlüğündeki sıradan bir datazede olmak kader değildir.
