Edebiyatta 2023 yılı nasıl geçti?

EDEBİYAT ALMANAK

2023 yılını geride bırakırken, yıl boyu dikkatimizi çeken edebiyat olaylarını derlemek istedik. Dikkatimizi çeken bu olaylar ekseninde senenin edebiyat olaylarına bakış sunduk. Okurlar ve takipçiler için değerli olan bu edebiyat olaylarına, birlikte göz atalım. 

 

2023’ü geride bırakıyoruz. Deprem gibi ağır bir felaket yaşadı ülkemiz. Çok ağır bir drama dönüşen depremden geriye yarası sarılacak insanlar kaldı. Ülkece bu felaketin yaralarını sarmak için seferber olduk fakat ne kadar başardığımızı da ayrıca tartışalım. Elimizden geleni yapmış olsak da; bu acıyı yaşayanları anlamamız elbette güç. Dünyada ise en ağır trajedilerden biri olarak; İsrail, Gazze’yi işgal etti. 15 bin sivil hayatını kaybetti. Gözümüzün önünde yaşanan bu soykırım karşında ürperdik. Sezai Karakoç’un deyimiyle; geldik, çağı gördük ve ürperdik. Bu çağ bize daha ne kadar trajedi yaşatabilir diye düşünüyoruz fakat her zaman daha ağırlarıyla karşı karşıya kalıyoruz. Bu büyük ağrılarımızın altında, bir yıl boyunca edebiyat dünyasında neler oldu diye bakmak istedik. 2023 boyunca edebiyat dünyasında yaşanan belli başlı gelişmeleri sizlerle paylaşmak istiyoruz. 

 

TYB ödülleri verildi 

 

Türkiye Yazarlar Birliği 2022 yılının "Yazar, Fikir Adamı ve Sanatçıları" ödüllerini açıkladı. Genel Başkan Prof. Dr. Musa Kâzım Arıcan, Türkiye Yazarlar Birliği’nin; milletimizi bir arada tutan kadim değerlerimizin ve millî kültürümüzün muhafazası, geliştirilmesi, yaygınlaşması ve yeni nesillere aktarılması için yurt içinde ve yurt dışında 45 yıldır çalışmalarını sürdürdürdüğünü belirtti.  Hikâye dalında, Ali Işık, Üç Günlük Dünyanın İkinci Günü (Pruva Yayınları), Şiir dalında, Atakan Yavuz, Düşerken Söylenecek Şarkılar (Ebabil Yayınları), Roman dalında, İsmail Özen, Karlı Bir Gece Vakti (Ketebe Yayınları), Deneme dalında, Ahmet Edip Başaran, Sahipsiz Güzel (Muhit Kitap Yayınları), Edebi Tenkit dalında, Servet Şengül, Epik Damar (Ketebe Yayınları), Fikir dalında, Taşkın Tuna, Var Olmak Ya da Olmamak (Şule  Yayınları), ödüle layık görüldü. 

 

Karabatak 100. Yıl özel sayısıyla çıktı

 

İki aylık edebiyat ve sanat dergisi Karabatak, 70. sayısını Cumhuriyet'in 100. yılına özel çıkardı. A. Ali Ural yönetimindeki 160 sayfalık dergi, sade kapağıyla dikkat çekti. Derginin sonunda okurlara 4 sayfalık bir 'not alma alanı' bırakılması mânidar olmuş. Yeni sayıya katkı sağlayanların isimlerinin yer aldığı kapakta iki konu öne çıkarılmış. Bunlar, Cumhuriyetin 100. Yılında Türk Dili ve Edebiyatı dosyası ve Ömer Lekesiz’le İslâm sanatı üzerine yapılan röportaj. Sedat Gever’in fotomanipülasyon çalışmasıyla giriş yaptığı dergide biri çeviri (Friedrich Hölderlin’den çev.: Fatma Şahin) olmak üzere 14 şiire yer verilmiş. 70. sayının şairleri arasında A. Ali Ural, Hüseyin Akın, Mehmet Aycı, Hasan Akay ve Yasemin Zengin gibi isimler var. Karabatak'ın hikâyecileriyse Mustafa Çiftçi, Hümeyra Yabar, Fatma Türk ve Ceyda Toker. Ömer Lekesiz'le Hümeyra Yabar konuşmuş.  

 

Atilla İlhan Ödülleri sahiplerini buldu

 

Attila İlhan Bilim, Sanat ve Kültür Vakfı’nın, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’nın desteğiyle düzenlediği Attila İlhan Edebiyat Ödülleri’nin sahipleri belli oldu. Ölümden Uzak Bir Yer adlı kitabıyla Kerem Eksen, roman dalındaki ödülün sahibi olurken, şiir dalındaki ödül Yavaş Yavaş Bilemiyorum kitabıyla Süreyya Berfe’ye verildi. İlk Roman Vakıf Özel Teşvik Ödülü’nün sahibi Nergis Hanım Hakkında Bazı Şeyler kitabıyla  Devrim Koçak olurken; İlk Şiir Kitabı Vakıf Özel Teşvik Ödülü’ne ise Şiir Mayasıdır Uzakların kitabıyla Zeynep Tiryaki değer görüldü. Ödüller, Doğan Hızlan’ın onursal başkanlığında toplanan seçici kurulları belirledi.

 

Mustafa Kutlu’nun romanı film oldu 

 

Yaşayan en önemli hikâyecilerimizden Mustafa Kutlu’nun tek çocuk kitabı Yıldız Tozu film oldu. Film, 22 Eylül’de vizyona girdi. Yönetmenliğini Ahmet Sönmez’in yaptığı film, Erzincan’ın Kemaliye ilçesinde geçiyor. Aile ilişkilerinin ve kardeşlik bağının önemini anlatan film, Kemaliye kazasının bütün güzelliğini de gözler önüne seriyor. Geçtiğimiz günlerde filmi özel bir gösterimde seyreden Kutlu’yla ilk izlenimlerini ve filmin hikâyesini konuştuk. Yönetmen Sönmez, “Mustafa Kutlu’nun neredeyse bütün hikâyeleri sinemaya aktarılabilecek bir dile sahip. Bunlardan bazılarının filmi de çekildi” dedi. 

 

Selim İleri TRT 2’de programa başladı

 

İyi edebiyat okurunun nitelikli program anlayışını karşılamaya çalışan TRT 2 bir güzel gelişmeye daha imza attı. Selim İleri, TRT 2’de “Yalnız Okurlar İçin” adlı bir programa başladı. Genel olarak tüm programları beğenilen kanalın Yalnız Okurlar İçin adlı programının her bölümünde; Türk edebiyatından bir yazarı Selim Bey’in dünyasından görüyoruz. Abdülhak Şinasi Hisar’la başlayan programın ikinci konuğu, Refik Halid Karay oldu. Programda Cemal Süreya, Edip Cansever, Samet Ağaoğlu gibi birçok isim konuşuldu. Seçilen konuları ustalıklı bir dille anlatan İleri, tarihi dostlukları ve titiz edebiyat sevdasıyla izleyiciye doyurucu bir katkı sunuyor. 

 

En çok satan kitap Masumiyet Müzesi oldu 

 

Peki bu yıl en çok satan kitaplar neler oldu diye baktığımızda Orhan Pamuk yine öne çıktı. Yılın ilk çeyreğinde dünya klasiklerinden kişisel gelişime, tarihten bilime, şiirden çocuk kitaplarına kadar onlarca farklı kategorideki kitaplar okurlardan talep gördü. Yapılan açıklamaya göre, kitapseverler en çok roman okurken, Rus yazar Fyodor Dostoyevski ve Nobel Edebiyat Ödüllü romancı Orhan Pamuk öne çıktı. Suç ve Ceza, Masumiyet Müzesi kitapları, en çok talep edilen eserlerden oldu. Öte yandan okurlar şiir, kişisel gelişim, eğitim, psikoloji gibi kitaplara ilgi gösterdi.

 

Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Ödülleri Edebiyat Dalında Nazan Bekiroğlu’na verildi

 

Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Ödülleri sahiplerini buldu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımla her yıl verilen Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödüllerinin 2023 yılındaki sahiplerini açıkladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, ödüle layık görülen isimleri açıkladığı mesajında "Türkiye Yüzyılı vizyonuna katkıları ve başarılarıyla Cumhuriyet'imizin 100'üncü yılı gururunu taçlandıran, 2023 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahibi sanatçılarımızı, ilim ve kültür insanlarımızı tebrik ediyorum. Vefa Ödülü sahibi insanlarımıza Allah'tan rahmet diliyorum" ifadelerini kullandı. Edebiyat dalında Nazan Bekiroğlu’na ödül verildi. 

 

Necip Fazıl Ödülleri verildi, romanda Selahattin Yusuf ödül aldı

 

Bu yıl 10'uncusu gerçekleştirilen "Necip Fazıl Ödülleri"nin sahipleri belirlendi. Yarışmanın düzenleme kurulundan yapılan açıklamaya göre, edebiyatçı ve fikir adamı Necip Fazıl Kısakürek'in manevi ve kültürel mirasını yaşatmak amacıyla Star Gazetesi tarafından bu yıl 10 ayrı dalda ödül verildi. Yazar Selahattin Yusuf, toplumsal ve siyasal olaylar zemininde güç ve birey ilişkilerini sorguladığı romanlarında insan ilişkilerindeki açmazları, değerlerden kopuşu, hayal kırıklıklarını, aşkı ve içsel yolculuğu popüler edebiyatın tuzaklarına düşmeden, kuşatıcı ve şiirsel bir derinlik içinde ele alması nedeniyle "Necip Fazıl Hikaye-Roman Ödülü"nün sahibi oldu.

 

Edebiyat Dalında Nobel Norveçli Yazar Jon Fosse'ye verildi

 

2023 Nobel Ödülleri'nde edebiyat alanında ödüle layık görülen isim de belli oldu. Norveçli yazar Jon Fosse, 2023 Nobel Edebiyat Ödülü'nün sahibi oldu. İsveç kraliyet Bilim Akademisi, Norveçli yazar Jon Fosse’nin "Söylenemeyeni dile getiren yenilikçi oyunları ve düzyazıları için" Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldüğünü duyurdu. Açıklamada “Onun Norveççe Nynorsk dilinde yazdığı ve çeşitli türlere yayılan muazzam eserleri, çok sayıda oyun, roman, şiir koleksiyonu, deneme, çocuk kitabı ve çeviriden oluşmaktadır. Bugün dünyada en çok sahnelenen oyun yazarlarından biri olmakla birlikte, düz yazılarıyla da giderek daha fazla tanınmaktadır” denildi.

 

Nobelli Yazar Annie Ernaux’ün yeni kitabı Türkçe’ye çevrildi

 

Nobelli yazar Annie Ernaux’ün okurlarına müjde. Yazarın, yine kişisel hafızasından ve anılarından yola çıkarak kaleme aldığı Kızın Hikayesi raflardaki yerini aldı. İstikamet bu kez 1958 yazı. 2016 yılında yayımlanan, 2020’de İngilizceye çevrilen Kızın Hikayesi’nde yazar, okurları bir kere daha kendi alanına davet ediyor. 60 yıl sonra hafıza labirentlerinde yolculuğa çıkan yazar, o yazla ilgili silinmez anıları anlatıyor. Kitap, yazarın unutmak istediği bu genç kadını düşünmek için geri dönebileceğini fark etmesinin bir çıktısı aslında. Can Yayınları, yazarın Seneler, Babamın Yeri, Yalın Tutku, Boş Dolaplar, Bir Kadın ve Olay gibi romanlarını da Türkçe’ye kazandırmıştı. 

 

Bursa’de el yazması Dede Korkut kitabı bulundu 

 

Kadim Türk kültürüne ayna tutan Dede Korkut Hikâyeleri'nin yeni bir nüshası bulundu. Bursa nüshası olarak adlandırılan eserin keşfi edebiyat dünyasında büyük heyecana yol açtı. "Bütün Türk edebiyatını terazinin bir gözüne Dede Korkut Kitabı'nı da diğer gözüne koysanız Dede Korkut ağır basar.” Fuat Köprülü'nün tanımlaması ile Dede Korkut Hikâyeleri'nin önemine yapılmış atıflardan birisi. Oğuzların geçmiş hayatına dair önemli ipuçları veren Dede Korkut Hikâyeleri, Türk dilinin ve Edebiyatı’nın en önemli eserleri arasında yer alıyor. Bu kıymetli dil ve edebiyat yadigârı içerisinde Türklerin geçmiş dönem yaşayışları hakkında önemli folklorik unsurlar barınıyor. Yakın zamana kadar Dede Korkut Hikâyelerinin dört nüshası biliniyordu. Bunlar Dresden, Vatikan, Türk Tarih Kurumu ve Günbed-Kavus nüshaları olarak adlandırılıyor. Ortaya çıkan bu yeni nüsha da heyecan yarattı.  

 

Frankfurt Kitap Fuarında, Filistinli Yazar Adania Shibli ödülü verilmedi

 

İsrail’in soykırımını tüm dünya protesto ederken bir haber de Frankfurt Kitap Fuarı’ndan geldi.  Filistinli yazar Adania Shibli'nin ödül törenini iptal etti. Dünya vicdanlı insanlarla savaş yanlıları arasında ikiye bölünmüşken yaşanan bu hadise, bir kez daha hayret uyandırdı. Organizatörler, romanı onurlandırmaktan geri adım atmalarına gerekçe olarak İsrail-Hamas savaşını gösterdi.

 

Alman edebiyat derneği Litprom yaptığı açıklamada Frankfurt Kitap Fuarı'nda Filistinli yazar Adania Shibli'nin romanının onurlandırılacağı ödül törenini "İsrail'deki savaş nedeniyle" iptal ettiğini duyurdu. Litprom kararın yazar Adania Shibli ile birlikte alındığını da belirtti. Açıklamada "Şu anda kimsenin canı kutlama yapmak istemiyor" dendi.

 

Annie Ernaux  Türkiye'ye geldi

 

42. İstanbul Film Festivali’nde gösterilecek Super-8 Yılları belgeseli, Annie Ernaux’nun yazarlığa adım atmadan önce çekilmiş 8 mm hatıra filmlerini bir araya getirdi. Ernaux’nun, oğlu David Ernaux-Briot ile birlikte yönettiği belgesel, Fransız Kültür Merkezi ile Fransa Büyükelçiliği ve Unifrance’ın katkılarıyla festival kapsamında Belgesel Kuşağı’nda gösterildi. Annie Ernaux ve oğlu David Ernaux-Briot 14 Nisan’da İstanbul’da gazetecilerle bir araya geldi. Basın toplantısının moderatörlüğünü, yazarın Türkiye’deki kitaplarının yayıncısı Can Yayınları’ndan editör Şirin Etik üstlendi. Toplantının ilgi odağı olan Annie Ernaux, edebiyat başta olmak üzere sinema, sanat, siyaset ve İstanbul üzerine soruları yanıtlarken, David Ernoux-Briot toplantının sonlarına doğru mikrofonu eline aldı ve Super-8 Yılları filmine dair detayları anlattı.

 

Yedi Güzel Adam Edebiyat Okulu’nda dersler başladı 

 

 Cahit Zaridoğlu’nun şiiriyle özdeşleşen Yedi Güzel Adam, Türk edebiyatına yön vermiş usta isimlerin hatıralarını her zaman yaşatma imkanı sunuyor. Bu kapsamda, Esenler Belediyesi tarafından hayata geçirilen Yedi Güzel Adam Edebiyat Okulu’nda dersler başladı. Türk edebiyatına damga vuran Cahit Zarifoğlu, Erdem Bayazıt, Rasim Özdenören, Nuri Pakdil, Mehmet Akif İnan, Alaeddin Özdenören ve Sezai Karakoç’un eser verdiği türlerde atölye çalışmaları ve eğitimlerin verildiği “Edebiyat Okulu”, genç edebiyatçıları Yedi Güzel Adam’ın gölgesinde bir kalem erbabı olarak yetiştirmeyi hedefliyor. Ayrıca bu okulda, gelenek ve gençler arasındaki bağ, kopmamak üzere kurulması amaçlanıyor. 

 

"Yedi Güzel Adam Kitap Fuarı" açıldı

 

Esenler Belediyesi tarafından bu yıl ilki gerçekleştirilen "Yedi Güzel Adam Kitap Fuarı" okurlarla buluştu. Şair Nurullah Genç, Ali Haydar Haksal ve Ersin Nazif Gürdoğan'ın onur konuğu olduğu fuar, okur-yazar buluşmaları, imza günleri, paneller ve pek çok etkinliğe ev sahipliği yaptı. Esenler Belediyesi Başkan Yardımcısı Ömer Çetinkaya, bir kitabın bir insanın hatta bir ailenin hayatını değiştirebileceğini bir anısıyla birlikte anlatarak, "Kitap irşattır, medeniyettir. Aslında diğer varlıklardan bizim insan olduğumuzun farkını ortaya koyan kitaptır." dedi. Adını Türk edebiyatının önde gelen isimlerinden alan fuarda, Cahit Zarifoğlu, Erdem Bayazıt, Rasim Özdenören, Nuri Pakdil, Mehmet Akif İnan, Alaeddin Özdenören ve Sezai Karakoç'un eserlerinin yer aldığı stantlar yer aldı.